ျမန္မာစစ္အစိုးရ အဖြဲ႔၀င္မ်ားကို အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈခံုရံုး (ICC) တြင္ တရားစြဲဆို အျပစ္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုသံ မ်ားသည္ သူတို႔၏ လူ႔အခြင့္အေရး က်ဴးလြန္ခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ား ပို၍မ်ားလာသည္ႏွင့္အမွ် ပို၍ က်ယ္ေလာင္လာခဲ့သည္။
သို႔ေသာ္ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကို သည္ဟိဂ္ၿမိဳ႕ ရွိ တရားခံုရံုးတြင္ တရားစြဲဆို အျပစ္ေပးႏိုင္ေရးမွာ လြယ္ကူလွေသာ ကိစၥရပ္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ တခ်ဳိ႕ေသာေလ့လာသူမ်ားက ေ၀ဖန္ေျပာဆိုေနၾကရာတြင္ အင္အားႀကီးမဟာမိတ္ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ သည့္ တရုတ္ႏွင့္ ရုရွားႏိုင္ငံ၏ ထီးမိုးကာကြယ္ေပးမႈကို စစ္အစိုးရက ရရွိေနသေရြ႕ကာလတေလွ်ာက္လံုး၊ ဤသို႔ ႏိုင္ငံတကာ အေရးယူမႈမ်ား ျဖစ္လာႏိုင္ဖြယ္ မရွိဟုပင္ ဆိုေနၾကသည္။
မည္သို႔ပင္ အဆိုးျမင္မ်ား ရွိေနၾကပါေစ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေရွ႕ေနတဖြဲ႔ကမူ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီမွတဆင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္လံုးကို ၿခိမ္းေျခာက္အႏၱရာယ္ျပဳေနသည့္ ရာဇ၀တ္ျပစ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနျခင္း ရွိ မရွိ ကို စတင္စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈျပဳရန္ ဖိအားေပးမႈမ်ား စတင္လုပ္ေဆာင္ေနၾကၿပီ ျဖစ္သည္။ ဤသည္မွာ စစ္အာဏာပိုင္မ်ားကို တရားဥပေဒ ေရွ႕ေမွာက္ အေရာက္ပို႔ႏိုင္ေရးအတြက္လည္း ပထမဦးဆံုးအဆင့္ ျဖစ္သည္။
မည္သို႔ပင္ အဆိုးျမင္မ်ား ရွိေနၾကပါေစ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေရွ႕ေနတဖြဲ႔ကမူ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီမွတဆင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္လံုးကို ၿခိမ္းေျခာက္အႏၱရာယ္ျပဳေနသည့္ ရာဇ၀တ္ျပစ္မႈမ်ား က်ဴးလြန္ေနျခင္း ရွိ မရွိ ကို စတင္စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈျပဳရန္ ဖိအားေပးမႈမ်ား စတင္လုပ္ေဆာင္ေနၾကၿပီ ျဖစ္သည္။ ဤသည္မွာ စစ္အာဏာပိုင္မ်ားကို တရားဥပေဒ ေရွ႕ေမွာက္ အေရာက္ပို႔ႏိုင္ေရးအတြက္လည္း ပထမဦးဆံုးအဆင့္ ျဖစ္သည္။
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေရွ႕ေနတစု၏ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားသာ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါက ျမန္မာစစ္အစိုးရ ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ သန္းေရႊ အဖို႔ တေန႔တြင္ သည္ဟိဂ္ၿမိဳ႔ရွိ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈခံုရံုးတြင္ တရားစြဲဆိုခံရၿခိမ့္မည္ ျဖစ္သည္။ ယခင္ ဆာဗီး ယား စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္ ဆလိုဗိုဒန္ မီလိုဆိုဗစ္သည္လည္း ဤခံုရံုးတြင္ပင္ တရားဥပေဒကို ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္။ (စိတ္ကူးပံု ေဖာ္ျပခ်က္။ ဟန္ေလး၊ ဧရာ၀တီမဂၢဇင္း)
ဤႀကိဴးပမ္းမႈကို ကမၻာ့နာမည္ေက်ာ္ တရားသူႀကီးမ်ားက စတင္ႀကိဳးပမ္းေနၾကျခင္း ျဖစ္ၿပီး သူတို႔က အေမရိကန္ျပည္၊ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္၊ ဥပေဒပညာသင္ေက်ာင္းရွိ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ကုသခန္း (Human Rights Clinic) မွ ေန၍ ကမၻာ့ကုလသမဂၢအတြက္ အစီရင္ခံစာတေစာင္ ျပဳစုတင္သြင္းႏိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာစစ္အစိုးရ ေခါင္း ေဆာင္မ်ားကို ခံုရံုးတင္ တရားစြဲဆိုႏိုင္ရန္ အခ်က္အလက္မ်ား စုေဆာင္းတင္ျပခဲ့ၾကသည္။
ဧရာ၀တီမဂၢဇင္းက ဤအစီရင္ခံစာ ေရးသားသည့္ စာေရးသူမ်ားအနက္ တဦးျဖစ္သည့္ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္၊ ဥပေဒ ေက်ာင္းရွိ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ကုသခန္း (Human Rights Clinic) ၏ ဒါရိုက္တာျဖစ္သူ တိုင္လာ ဂီယန္နီနီ (Tyler Giannini) ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကို သည္ဟိဂ္ၿမိဳ႕ရွိ ICC ခံုရံုးသို႔ တင္ရန္ မည္သည့္ အတြက္ေၾကာင့္ ခက္ခဲေနရသနည္းဟု စတင္ေမးျမန္းခဲ့ပါသည္။
ေျဖ။ ။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ တရားခံုရံုး (ICC) ကို စတင္ဖြဲ႔စည္းခဲ့တဲ့ စာခ်ဳပ္ကို ျမန္မာစစ္အစိုးရက သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထိုး မထားပါဘူး။ အဲသည္ေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ တရားမွ်တမႈနဲ႔ တာ၀န္ယူ တာ၀န္ခံမႈ ကိစၥေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ လုပ္ငန္းစဥ္အားလံုးက ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက စရပါတယ္။ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အေျခအေန ေတြအရ ICC ကို လႊဲေျပာင္းစစ္ေဆးေစဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆရင္ လႊဲေျပာင္းေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ICC က စံုစမ္းစစ္ေဆးတဲ့ တရားလိုေရွ႕ေနေတြက စြဲဆိုစရာျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ ျပစ္မႈေတြ မစတင္ႏိုင္မခ်င္း သူတို႔ ဘာသာ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြ စတင္လုပ္ေဆာင္ပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ အျပစ္ရွိတယ္လို႔ စြပ္စြဲခံရတဲ့သူ မည္သူမဆို ကလည္း တရားခံုရံုးမစတင္ခင္မွာ ခံုရံုးေရွ႔ေမွာက္ ေရာက္ရွိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
အဲသည္လို အေျခအေန ရွိတယ္လို႔ လႊဲေျပာင္းေပးအပ္တာနဲ႔ တရားလိုေရွ႕ေနေတြက သက္ဆိုင္ပတ္သက္ေနသူ အားလံုး ကို ၾကည့္ပါတယ္။ အစိုးရဘက္ကိုသာ မဟုတ္ပါဘူး။ (တရားစြဲဆိုဖို႔)ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ျပစ္မႈအားလံုးကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားပါတယ္။
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ ဥပေဒေတြကို ခ်ဳိးေဖာက္တယ္ဆိုၿပီး ICC က ခံုရံုးတင္ စစ္ေဆးတဲ့အခါ တျခား အေရးႀကီး တဲ့ ထည့္သြင္းစဥ္းစားခ်က္ ၂ ခု လည္း ရွိပါေသးတယ္။ ပထမအခ်က္က အဲသည္ျပႆနာရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံက စံုစမ္းစစ္ေဆး မႈ၊ အေရးယူအျပစ္ေပးမႈ မလုပ္လိုတဲ့ အခါ၊ ဒါမွမဟုတ္ အဲသည္လို လုပ္ငန္းစဥ္ေတြက အစစ္အမွန္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ အခါမ်ဳိးမွာသာ ႏိုင္ငံတကာမိသားစုက ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္က ICC တရားရံုးအေနနဲ႔ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၁ ရက္ေန႔ ေနာက္ပိုင္း အခု သေဘာတူညီခ်က္ ဥပေဒတည္ၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ပ်က္တဲ့ကိစၥ ေတြ အေပၚမွာသာ စီရင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္ ရွိပါတယ္။
ေမး။ ။ မၾကာခဏဆိုသလို ေထာက္ျပေျပာဆိုေနၾကတာက ဒါေဖာေဒသကိစၥ၊ ရ၀မ္ဒါ ႏိုင္ငံကိစၥ၊ ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယား ႏိုင္ငံေဟာင္း ကိစၥေတြမွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေအာင္ျမင္စြာ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကိစၥမွာေရာ အလားတူလမ္းမ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္ပါသလား။
ေျဖ။ ။ ဒီကိစၥ ၃ ခုလံုးမွာက ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ႏိုင္ငံတကာတရားမွ်တမႈနဲ႔ တာ၀န္ယူ တာ၀န္ခံမႈ ကိစၥေတြ အတြက္ အေမးရွိလာတဲ့အတိုင္း တသားတည္း တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ပထမအခ်က္က လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္ လံုးကို အႏၱရာယ္ျပဳ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ အပါအ၀င္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဥပေဒေတြ ခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့ဖြယ္ရွိေၾကာင္း လံုျခံဳေရး ေကာင္စီက မွတ္တမ္းတင္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ လံုျခံဳေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္မႈရွိလာၿပီလို႔ ဆံုးျဖတ္ပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္က လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြရဲ႕က်ယ္ျပန္႔မႈအတိုင္းအတာ၊ သေဘာ သဘာ၀ကို စံုစမ္းစစ္ေဆးႏိုင္ရေအာင္ ေကာ္မရွင္တခု ဖြဲ႔စည္းပါတယ္။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ ျဖစ္ပ်က္မႈ ရွိ မရွိ အကဲျဖတ္စစ္ေဆးပါတယ္။ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူေတြကို သတ္မွတ္ေဖာ္ထုတ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္ အေနနဲ႔ လံုျခံဳ ေရး ေကာင္စီက အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈသေဘာ ျဖစ္ေစဖို႔ ေနာက္အဆင့္မ်ားကို ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။
ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံေဟာင္းနဲ႔ ရ၀မ္ဒါ ႏိုင္ငံ ကိစၥမ်ားမွာေတာ့ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက သီးသန္႔အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားခံုရံုး ဖြဲ႔စည္းေဆာင္ရြက္ခဲ့တာေတြ ရွိၿပီး ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူေတြကို အေရးယူပါတယ္။ ဒါေဖာကိစၥမွာေတာ့ ဒီအေျခ အေနကို လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ICC တရားရံုးကို လႊဲေျပာင္း စစ္ေဆးေစပါတယ္။
ေမး။ ။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ဒီလိုလမ္းေၾကာင္းက ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီကို ျဖတ္သြားရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဟားဗတ္ ဥပေဒေက်ာင္းက အစီရင္ခံစာမွာေတာ့ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ျမန္မာႏိုင္ငံကိစၥမွာ အေရးယူေဆာင္ရြက္ဖို႔ ပ်က္ ကြက္ေနတာ ကို ေထာက္ျပထားပါတယ္။ အခု အစီရင္ခံစာေရးသားၾကသူေတြက ဘယ္လိုအေရးယူေဆာင္ရြက္မႈမ်ဳိး ျဖစ္ေစလိုၾကတာလဲ။
ေျဖ။ ။ အခု ေလ့လာမႈက ကုလသမဂၢ မွတ္တမ္းေတြကိုခ်ည္း အဓိကထား လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ကုလ အေထြေထြ ညီလာခံ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ၊ အထူး စံုစမ္းအစီရင္ခံသူ အရာရွိရဲ႕အစီရင္ခံစာေတြကိုသာ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈဥပေဒ ခ်ဳိးေဖာက္ေနမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကုလသမဂၢက ဘယ္ေလာက္သိရွိ ထားသလဲ ဆိုတာကို အကဲျဖတ္ခဲ့တာပါ။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ား ႏွစ္ဆန္းပိုင္းက ရွိခဲ့တဲ့ မွတ္တမ္းေတြကို စစ္ေဆးေလ့လာခဲ့ၿပီး ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္း အေျခအေနေတြကို အေလးေပး ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ ကုလသမဂၢ တာ၀န္ရွိသူ အေထြေထြက "အက်ယ္ အျပန္႔" နဲ႔ "စနစ္တက်" ခ်ဳိးေဖာက္က်ဴးလြန္မႈေတြကို စဥ္ဆက္မျပတ္ အစီရင္ခံခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။
ဒီလိုအေျခအေနေတြက လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္လံုးကို အႏၱရာယ္ျပဳ ၿခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ ေဘာင္ထဲေရာက္ေနႏိုင္တယ္ဆိုတာ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္နဲ႔ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ၾကားမွာ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ အထူးစံုစမ္း အစီရင္ခံသူ အရာရွိက ေဖာ္ျပခဲ့ရာမွာ ေက်းရြာေပါင္း ၃,၀၇၇ ရြာ ေျပာင္းေရႊ႔ခဲ့ရတယ္၊ ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ အတင္းအက်ပ္ ထြက္ေျပးစြန္႔ခြာေစခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သူက "သီးျခားလြတ္လပ္တဲ့" "ယံုၾကည္ရေလာက္တဲ့" သတင္း ရင္းျမစ္ေတြကို အေျခခံ ေျပာတာပါ။ ဒီလို လူေတြေရႊ႔ေျပာင္းထြက္ေျပးေနရတဲ့ အေျခအေနက ဒါေဖာေဒသမွာ ျဖစ္ေနတာ နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ေလာက္ပါတယ္။
အခု အစီရင္ခံစာမွာ နိဂံုးခ်ဳပ္ေဖာ္ျပထားတာက အခု မွတ္တမ္းေတြက ေဖာ္ျပထားခ်က္နဲ႔ ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယား၊ ရ၀မ္ဒါ၊ ဒါေဖာေဒသေတြမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ ျဖစ္ရပ္စဥ္လာေတြနဲ႔ ခ်ိန္ထိုးၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈေတြ က်ဴးလြန္ခ်ဳိးေဖာက္ေနျခင္း ရွိ မရွိ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္(COI) ဖြဲ႔စည္းသင့္ၿပီ ဆိုတာပါပဲ။ လံုျခံဳေရး ေကာင္စီ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံေတြက အခု COI ဖြ႔ဲစည္းေရးကိစၥကို တင္ျပသင့္ၾကပါတယ္။ အဲသည္ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္က ေတြ႔ရွိ လာခ်က္ေတြအတိုင္း ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႔လည္း လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ျပင္ဆင္ထားသင့္ ပါတယ္။
ေမး။ ။ ႏိုင္ငံတကာ တရားခံုရံုးေရွ႕မွာ ဒါမွမဟုတ္ တရားရံုးမွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ အေရးယူမယ္ဆိုတဲ့ ၿခိမ္းေျခာက္မႈတခု တည္းနဲ႔ ျမန္မာစစ္အစိုးရကို ဖိအားေပးဖို႔ လံုေလာက္ပါ့မလား။ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ရပ္ေစႏိုင္ပါ့မလား။ အဲသလို ၿခိမ္းေျခာက္မႈကပဲ အလယ္အလတ္အဆင့္ စစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ လာေစဖို႔ လံုေလာက္တဲ့ စိုးရိမ္ဖြယ္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ ျဖစ္လာေစႏိုင္ပါသလား။
ေျဖ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ရပ္စဲသြားဖို႔ဆိုတာကေတာ့ မလြယ္ပါဘူး။ အခုလို စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ (COI) ဖြဲ႔စည္းေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုတာက ဘာျဖစ္လို႔ အေရးႀကီးသလဲဆိုေတာ့ စစ္အစိုးရကို တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကိစၥ အေလးေပးျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုအပ္ေနတာ မီးေမာင္းထိုးျပ သတိေပးရံုတင္မကဘဲ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ေနသူေတြ အေရးယူအျပစ္ေပးခံရျခင္း မရွိဘဲ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ရေနတဲ့ ကိစၥေတြ အဆံုးသတ္ရေလေအာင္၊ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူေတြ တာ၀န္ရွိတဲ့အတိုင္း ျဖစ္ရေလေအာင္ ေဆာင္ရြက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုလို တာ၀န္ခံမႈကိစၥေတြသာ မဟုတ္ဘဲ ကုလ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက အတည္ျပဳထားတဲ့ စစ္ေဆးေရးကိစၥေတြေၾကာင့္ ေနာက္ထပ္လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိး ေဖာက္မႈေတြ မျဖစ္ရေလေအာင္ စစ္တပ္ကို ပိုလို႔အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္မႈေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ အဓမၼေနရာေျပာင္းေရႊ႕ခ် ထားတာ၊ လိင္မႈဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ က်ဴးလြန္တာ၊ တရားမဲ့ သတ္ျဖတ္တာ၊ စတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ကို လက္မခံႏိုင္ေၾကာင္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျပသလိုက္တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာ မိသားစုက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေပၚ တရားစြဲဆိုအျပစ္ေပးဖို႔ ႀကိဳးစားတာကို တညီတညြတ္တည္း ျပစ္ တင္ေ၀ဖန္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလို စုၿပီးေ၀ဖန္သံေတြေၾကာင့္ အနည္းဆံုး စစ္အစိုးရကို တုံ႔ဆိုင္းသြားေစပါတယ္။ အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ကို ခံုရံုးတင္တရားစြဲတဲ့ကိစၥကို ပိုလို႔ေသေသခ်ာခ်ာ ကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ေနရပါၿပီ။ အလားတူပါပဲ။ စံုစမ္း စစ္ ေဆးေရးေကာ္မရွင္(COI) က လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္လံုးကို အႏၱရာယ္ျပဳၿခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ ရာဇ၀တ္ျပစ္မႈေတြကို စစ္ေဆး အကဲျဖတ္လာတဲ့အခါ တခ်ဳိ႕ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ကာကြယ္တားဆီးႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ဧရာ၀တီ ပံုႏွိပ္မဂၢဇင္း ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ထုတ္မွ Hunting the Junta ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆို ေဖာ္ျပပါသည္။
ဧရာ၀တီမဂၢဇင္းက ဤအစီရင္ခံစာ ေရးသားသည့္ စာေရးသူမ်ားအနက္ တဦးျဖစ္သည့္ ဟားဗတ္တကၠသိုလ္၊ ဥပေဒ ေက်ာင္းရွိ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ကုသခန္း (Human Rights Clinic) ၏ ဒါရိုက္တာျဖစ္သူ တိုင္လာ ဂီယန္နီနီ (Tyler Giannini) ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ားကို သည္ဟိဂ္ၿမိဳ႕ရွိ ICC ခံုရံုးသို႔ တင္ရန္ မည္သည့္ အတြက္ေၾကာင့္ ခက္ခဲေနရသနည္းဟု စတင္ေမးျမန္းခဲ့ပါသည္။
ေျဖ။ ။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ တရားခံုရံုး (ICC) ကို စတင္ဖြဲ႔စည္းခဲ့တဲ့ စာခ်ဳပ္ကို ျမန္မာစစ္အစိုးရက သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထိုး မထားပါဘူး။ အဲသည္ေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ တရားမွ်တမႈနဲ႔ တာ၀န္ယူ တာ၀န္ခံမႈ ကိစၥေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ႏိုင္ငံတကာ လုပ္ငန္းစဥ္အားလံုးက ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက စရပါတယ္။ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ အေျခအေန ေတြအရ ICC ကို လႊဲေျပာင္းစစ္ေဆးေစဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆရင္ လႊဲေျပာင္းေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ICC က စံုစမ္းစစ္ေဆးတဲ့ တရားလိုေရွ႕ေနေတြက စြဲဆိုစရာျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ ျပစ္မႈေတြ မစတင္ႏိုင္မခ်င္း သူတို႔ ဘာသာ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြ စတင္လုပ္ေဆာင္ပါတယ္။ အဲဒါအျပင္ အျပစ္ရွိတယ္လို႔ စြပ္စြဲခံရတဲ့သူ မည္သူမဆို ကလည္း တရားခံုရံုးမစတင္ခင္မွာ ခံုရံုးေရွ႔ေမွာက္ ေရာက္ရွိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
အဲသည္လို အေျခအေန ရွိတယ္လို႔ လႊဲေျပာင္းေပးအပ္တာနဲ႔ တရားလိုေရွ႕ေနေတြက သက္ဆိုင္ပတ္သက္ေနသူ အားလံုး ကို ၾကည့္ပါတယ္။ အစိုးရဘက္ကိုသာ မဟုတ္ပါဘူး။ (တရားစြဲဆိုဖို႔)ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ျပစ္မႈအားလံုးကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားပါတယ္။
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ ဥပေဒေတြကို ခ်ဳိးေဖာက္တယ္ဆိုၿပီး ICC က ခံုရံုးတင္ စစ္ေဆးတဲ့အခါ တျခား အေရးႀကီး တဲ့ ထည့္သြင္းစဥ္းစားခ်က္ ၂ ခု လည္း ရွိပါေသးတယ္။ ပထမအခ်က္က အဲသည္ျပႆနာရွိေနတဲ့ ႏိုင္ငံက စံုစမ္းစစ္ေဆး မႈ၊ အေရးယူအျပစ္ေပးမႈ မလုပ္လိုတဲ့ အခါ၊ ဒါမွမဟုတ္ အဲသည္လို လုပ္ငန္းစဥ္ေတြက အစစ္အမွန္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ အခါမ်ဳိးမွာသာ ႏိုင္ငံတကာမိသားစုက ၀င္ေရာက္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္က ICC တရားရံုးအေနနဲ႔ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၁ ရက္ေန႔ ေနာက္ပိုင္း အခု သေဘာတူညီခ်က္ ဥပေဒတည္ၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျဖစ္ပ်က္တဲ့ကိစၥ ေတြ အေပၚမွာသာ စီရင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္ ရွိပါတယ္။
ေမး။ ။ မၾကာခဏဆိုသလို ေထာက္ျပေျပာဆိုေနၾကတာက ဒါေဖာေဒသကိစၥ၊ ရ၀မ္ဒါ ႏိုင္ငံကိစၥ၊ ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယား ႏိုင္ငံေဟာင္း ကိစၥေတြမွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေအာင္ျမင္စြာ အေရးယူ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကိစၥမွာေရာ အလားတူလမ္းမ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္ပါသလား။
ေျဖ။ ။ ဒီကိစၥ ၃ ခုလံုးမွာက ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ႏိုင္ငံတကာတရားမွ်တမႈနဲ႔ တာ၀န္ယူ တာ၀န္ခံမႈ ကိစၥေတြ အတြက္ အေမးရွိလာတဲ့အတိုင္း တသားတည္း တုံ႔ျပန္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ပထမအခ်က္က လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္ လံုးကို အႏၱရာယ္ျပဳ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ အပါအ၀င္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဥပေဒေတြ ခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့ဖြယ္ရွိေၾကာင္း လံုျခံဳေရး ေကာင္စီက မွတ္တမ္းတင္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ လံုျခံဳေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္မႈရွိလာၿပီလို႔ ဆံုးျဖတ္ပါတယ္။ ဒုတိယအခ်က္က လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြရဲ႕က်ယ္ျပန္႔မႈအတိုင္းအတာ၊ သေဘာ သဘာ၀ကို စံုစမ္းစစ္ေဆးႏိုင္ရေအာင္ ေကာ္မရွင္တခု ဖြဲ႔စည္းပါတယ္။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ ျဖစ္ပ်က္မႈ ရွိ မရွိ အကဲျဖတ္စစ္ေဆးပါတယ္။ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူေတြကို သတ္မွတ္ေဖာ္ထုတ္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္ အေနနဲ႔ လံုျခံဳ ေရး ေကာင္စီက အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားမွ်တမႈသေဘာ ျဖစ္ေစဖို႔ ေနာက္အဆင့္မ်ားကို ဆက္လက္ ေဆာင္ရြက္ပါတယ္။
ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံေဟာင္းနဲ႔ ရ၀မ္ဒါ ႏိုင္ငံ ကိစၥမ်ားမွာေတာ့ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက သီးသန္႔အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ တရားခံုရံုး ဖြဲ႔စည္းေဆာင္ရြက္ခဲ့တာေတြ ရွိၿပီး ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူေတြကို အေရးယူပါတယ္။ ဒါေဖာကိစၥမွာေတာ့ ဒီအေျခ အေနကို လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ICC တရားရံုးကို လႊဲေျပာင္း စစ္ေဆးေစပါတယ္။
ေမး။ ။ ေသခ်ာတာကေတာ့ ဒီလိုလမ္းေၾကာင္းက ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီကို ျဖတ္သြားရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဟားဗတ္ ဥပေဒေက်ာင္းက အစီရင္ခံစာမွာေတာ့ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ျမန္မာႏိုင္ငံကိစၥမွာ အေရးယူေဆာင္ရြက္ဖို႔ ပ်က္ ကြက္ေနတာ ကို ေထာက္ျပထားပါတယ္။ အခု အစီရင္ခံစာေရးသားၾကသူေတြက ဘယ္လိုအေရးယူေဆာင္ရြက္မႈမ်ဳိး ျဖစ္ေစလိုၾကတာလဲ။
ေျဖ။ ။ အခု ေလ့လာမႈက ကုလသမဂၢ မွတ္တမ္းေတြကိုခ်ည္း အဓိကထား လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ကုလ အေထြေထြ ညီလာခံ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ၊ အထူး စံုစမ္းအစီရင္ခံသူ အရာရွိရဲ႕အစီရင္ခံစာေတြကိုသာ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈဥပေဒ ခ်ဳိးေဖာက္ေနမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကုလသမဂၢက ဘယ္ေလာက္သိရွိ ထားသလဲ ဆိုတာကို အကဲျဖတ္ခဲ့တာပါ။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ား ႏွစ္ဆန္းပိုင္းက ရွိခဲ့တဲ့ မွတ္တမ္းေတြကို စစ္ေဆးေလ့လာခဲ့ၿပီး ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္း အေျခအေနေတြကို အေလးေပး ေလ့လာျခင္းအားျဖင့္ ကုလသမဂၢ တာ၀န္ရွိသူ အေထြေထြက "အက်ယ္ အျပန္႔" နဲ႔ "စနစ္တက်" ခ်ဳိးေဖာက္က်ဴးလြန္မႈေတြကို စဥ္ဆက္မျပတ္ အစီရင္ခံခဲ့ၾကတယ္ဆိုတာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။
ဒီလိုအေျခအေနေတြက လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္လံုးကို အႏၱရာယ္ျပဳ ၿခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ ေဘာင္ထဲေရာက္ေနႏိုင္တယ္ဆိုတာ ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္နဲ႔ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ၾကားမွာ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ အထူးစံုစမ္း အစီရင္ခံသူ အရာရွိက ေဖာ္ျပခဲ့ရာမွာ ေက်းရြာေပါင္း ၃,၀၇၇ ရြာ ေျပာင္းေရႊ႔ခဲ့ရတယ္၊ ဖ်က္ဆီးခံခဲ့ရတယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ အတင္းအက်ပ္ ထြက္ေျပးစြန္႔ခြာေစခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ သူက "သီးျခားလြတ္လပ္တဲ့" "ယံုၾကည္ရေလာက္တဲ့" သတင္း ရင္းျမစ္ေတြကို အေျခခံ ေျပာတာပါ။ ဒီလို လူေတြေရႊ႔ေျပာင္းထြက္ေျပးေနရတဲ့ အေျခအေနက ဒါေဖာေဒသမွာ ျဖစ္ေနတာ နဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္ေလာက္ပါတယ္။
အခု အစီရင္ခံစာမွာ နိဂံုးခ်ဳပ္ေဖာ္ျပထားတာက အခု မွတ္တမ္းေတြက ေဖာ္ျပထားခ်က္နဲ႔ ယခင္ ယူဂိုဆလားဗီးယား၊ ရ၀မ္ဒါ၊ ဒါေဖာေဒသေတြမွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တဲ့ ျဖစ္ရပ္စဥ္လာေတြနဲ႔ ခ်ိန္ထိုးၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈေတြ က်ဴးလြန္ခ်ဳိးေဖာက္ေနျခင္း ရွိ မရွိ စံုစမ္းစစ္ေဆးေရးေကာ္မရွင္(COI) ဖြဲ႔စည္းသင့္ၿပီ ဆိုတာပါပဲ။ လံုျခံဳေရး ေကာင္စီ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံေတြက အခု COI ဖြ႔ဲစည္းေရးကိစၥကို တင္ျပသင့္ၾကပါတယ္။ အဲသည္ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္က ေတြ႔ရွိ လာခ်က္ေတြအတိုင္း ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ဖို႔လည္း လံုျခံဳေရးေကာင္စီက ျပင္ဆင္ထားသင့္ ပါတယ္။
ေမး။ ။ ႏိုင္ငံတကာ တရားခံုရံုးေရွ႕မွာ ဒါမွမဟုတ္ တရားရံုးမွာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ အေရးယူမယ္ဆိုတဲ့ ၿခိမ္းေျခာက္မႈတခု တည္းနဲ႔ ျမန္မာစစ္အစိုးရကို ဖိအားေပးဖို႔ လံုေလာက္ပါ့မလား။ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ရပ္ေစႏိုင္ပါ့မလား။ အဲသလို ၿခိမ္းေျခာက္မႈကပဲ အလယ္အလတ္အဆင့္ စစ္တပ္ေခါင္းေဆာင္ေတြအတြက္ ႏိုင္ငံေရးအေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ လာေစဖို႔ လံုေလာက္တဲ့ စိုးရိမ္ဖြယ္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ ျဖစ္လာေစႏိုင္ပါသလား။
ေျဖ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလို လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ရပ္စဲသြားဖို႔ဆိုတာကေတာ့ မလြယ္ပါဘူး။ အခုလို စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး ေကာ္မရွင္ (COI) ဖြဲ႔စည္းေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုတာက ဘာျဖစ္လို႔ အေရးႀကီးသလဲဆိုေတာ့ စစ္အစိုးရကို တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးကိစၥ အေလးေပးျမႇင့္တင္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုအပ္ေနတာ မီးေမာင္းထိုးျပ သတိေပးရံုတင္မကဘဲ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ေနသူေတြ အေရးယူအျပစ္ေပးခံရျခင္း မရွိဘဲ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ရေနတဲ့ ကိစၥေတြ အဆံုးသတ္ရေလေအာင္၊ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္သူေတြ တာ၀န္ရွိတဲ့အတိုင္း ျဖစ္ရေလေအာင္ ေဆာင္ရြက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုလို တာ၀န္ခံမႈကိစၥေတြသာ မဟုတ္ဘဲ ကုလ လံုျခံဳေရးေကာင္စီက အတည္ျပဳထားတဲ့ စစ္ေဆးေရးကိစၥေတြေၾကာင့္ ေနာက္ထပ္လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိး ေဖာက္မႈေတြ မျဖစ္ရေလေအာင္ စစ္တပ္ကို ပိုလို႔အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္မႈေတြ ရွိလာႏိုင္ပါတယ္။ အဓမၼေနရာေျပာင္းေရႊ႕ခ် ထားတာ၊ လိင္မႈဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ က်ဴးလြန္တာ၊ တရားမဲ့ သတ္ျဖတ္တာ၊ စတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ ကို လက္မခံႏိုင္ေၾကာင္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ျပသလိုက္တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံတကာ မိသားစုက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေပၚ တရားစြဲဆိုအျပစ္ေပးဖို႔ ႀကိဳးစားတာကို တညီတညြတ္တည္း ျပစ္ တင္ေ၀ဖန္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ဒီလို စုၿပီးေ၀ဖန္သံေတြေၾကာင့္ အနည္းဆံုး စစ္အစိုးရကို တုံ႔ဆိုင္းသြားေစပါတယ္။ အတိုက္အခံ ေခါင္းေဆာင္ကို ခံုရံုးတင္တရားစြဲတဲ့ကိစၥကို ပိုလို႔ေသေသခ်ာခ်ာ ကိုင္တြယ္ေဆာင္ရြက္ေနရပါၿပီ။ အလားတူပါပဲ။ စံုစမ္း စစ္ ေဆးေရးေကာ္မရွင္(COI) က လူသားမ်ဳိးႏြယ္တရပ္လံုးကို အႏၱရာယ္ျပဳၿခိမ္းေျခာက္ေနတဲ့ ရာဇ၀တ္ျပစ္မႈေတြကို စစ္ေဆး အကဲျဖတ္လာတဲ့အခါ တခ်ဳိ႕ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကို ကာကြယ္တားဆီးႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ဧရာ၀တီ ပံုႏွိပ္မဂၢဇင္း ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ထုတ္မွ Hunting the Junta ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္းကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆို ေဖာ္ျပပါသည္။
No comments:
Post a Comment